Pożegnanie „Księcia poetów” w Ognisku Polskim

29 lutego 2024, w walijskim Monmouth w wieku 89 lat  zmarł wybitny polski poeta, eseista, prozaik oraz tłumacz literatury – Adam Czerniawski. Urodzony w Warszawie, w dwudziestoleciu międzywojennym, po drugiej wojnie światowej z rodzicami dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie pozostał do końca swoich dni. Jednak kontaktu z Polską, a zwłaszcza z językiem polskim, nigdy nie stracił.

11 kwietnia rodzina, przyjaciele oraz przedstawiciele polonijnego świata kulturalnego pożegnali swojego poetę w Ognisku Polskim w Londynie.

Podczas spotkania obecny Ambasador RP, Piotr Wilczek, a prywatnie przyjaciel zmarłego, tak wspominał początki ich znajomości:

„Rok po moich studiach, gdy byłem asystentem na polonistyce, przyjechał do nas Adam Czerniawski, jeden z tych pisarzy, którzy już wówczas postanowili odwiedzać kraj. Niektórzy z Państwa tu obecnych wiedzą, jakie to było kontrowersyjne. Taka decyzja, żeby odwiedzić kraj jeszcze za czasów komunistycznych i to czynili niektórzy pisarze również z Londynu, w tym Adam Czerniawski i paru jego kolegów postanowili nawiązać kontakt z resztą, jak też państwo wiedzą znacznie wcześniej z pisarzami. polonistami w kraju”.

Adam Czerniawski pozostawił po sobie ogromny dorobek literacki w formie poezji, esejów literackich, autobiografii oraz licznych tłumaczeń polskiej poezji m.in. Tadeusza Różewicza, Leopolda Staffa, Cypriana Kamila Norwida, Wisławy Szymborskiej oraz dzieło jego życia – przekład Trenów Kochanowskiego, o których wspominał Ambasador Wilczek:

„Adam był, powiedziałbym takim moim patronem, mentorem. Spotykaliśmy się, pokazywał mi Londyn, potem spotykaliśmy się jeszcze bardzo wiele razy, w latach dziewięćdziesiątych. W dziewięćdziesiątym czwartym roku byłem w Norwich, gdzie Adam był wicedyrektorem Brytyjskiego Centrum Badań nad Przekładem i tam razem pracowaliśmy nad jego przekładem Trenów Kochanowskiego. To było dzieło jego życia – przekład trenów, który ukazał się w roku dziewięćdziesiątym szóstym po raz pierwszy w wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego”.

Adam Czerniawski w 2018 r. otrzymał Złoty Medal Gloria Artis od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Ambasadzie Polski w Londynie.

Ambasador Wilczek wspominał również to wydarzenie:

„Miałem już przyjemność w 2019 roku wirtualnie wygłosić laudację, kiedy byłem tutaj już jako ambasador. Także rzeczywiście ten wieczór jest dla mnie szczególny”.

Ambasador przytoczył też treść wywiadu, który z Adamem Czerniawskim przeprowadził dla Przeglądu Powszechnego (tygodnika jezuitów) w 1988 roku zatytułowany „Jestem człowiekiem schyłku XX wieku”.

Podkreślał on odważny charakter poety w wyrażaniu swoich opinii o życiu literackim nawet jeśli opinie te nie pasowały do ogólnie panujących przekonań.

Czerniawski mówił:

„Nie interesuje się tak bardzo życiem literackim. Źle się dzieje, kiedy pisarz wikła się w sprawy literackie, czy to na poziomie intryg i plotek, czy to na płaszczyźnie organizacyjnej i zawodowej. Czytuję coraz mniej książek, a wiele więcej satysfakcji, dostarcza mi muzyka, malarstwo, grafika, film, telewizja. Jakoś w ważnym chyba sensie jestem więc człowiekiem schyłku dwudziestego wieku. Kultura masowa, której nie jestem bynajmniej zwolennikiem, także skupia się wokół dźwiękowo wzrokowych form artystycznego wyrazu, co pociąga za sobą wyraźny spadek zainteresowania słowem drukowanym, szczególnie zważywszy na ogromny i przychylny dla kultury postęp technologiczny w dziedzinie komunikacji”.

Janusz Guttner, aktor, wspominał czytanie wierszy Adama Czerniawskiego podczas rocznicy 85. urodzin poety oraz jego specyficzne poczucie humoru. Adam Czerniawski żartował wtedy, że dzięki czytaniu wierszy przez Guttnera łatwiej było mu zrozumieć swoje własne.

Podczas spotkania pożegnalnego, odczytano też wybrane wiersze Czerniawskiego z programu „Złoty Wiek”. Wiersze wspaniale odtworzyli Janusz Guttner, artysta Adam Hypki oraz prezes ZPPnO – Regina Wasiak-Taylor.

Artystka Carolina Khouri wspominała początki swojej znajomości z Adamem, kiedy kontaktowała się z synem Tadeusza Różewicza podczas pracy nad spuścizną pisarza.

Jako niespodziankę, odtworzyła nagranie rozmowy podczas ostatniej kolacji z Czerniawskim w lipcu 2023 r. kiedy pięknie mówił o Polsce i swoich korzeniach. Należy zauważyć, że Adam Czerniawski po wielu latach od wyjazdu z Polski pozostał wierny językowi i pięknie się nim posługiwał również w mowie, bez najmniejszej naleciałości kogoś, kto spędził ponad 80 lat poza granicami kraju.

Wśród gości pojawiła się też Magdalena Gniatczyńska, córka pisarza Wojciecha Gniatczyńskiego, przyjaciela Adama jeszcze z czasów kiedy obaj pracowali dla radia Głos Ameryki.

Artysta-rzeźbiarz Wojciech Antoni Sobczyński opowiadał o zamiłowaniu Adama Czerniawskiego do sztuki oraz o tym, jak odbierał go jako człowieka wyprzedzającego swoje czasy, jak „człowiek ze sceny rockandrollowej”, co nawet przejawiało się w nowoczesnych ilustracjach jego książek, na które Sobczyński zwrócił uwagę.

Wieczór uświetnił przy fortepianie Tomasz Lis, wybitny solista i kameralista, absolwent Royal Academy of Music w Londynie oraz Guildhall School of Music and Drama. Utwory Chopina i Bacha specjalnie na tę okazję wybrały dzieci Adama Czerniawskiego z listy ulubionej muzyki ojca.

Na koniec wzruszające podziękowania złożyła żona zmarłego, Anne, również obecna w Ognisku Polskim, a Wojciech Antoni Sobczyński zakończył fragmentem wiersza Słowackiego Smutno mi Boże:

 

Dzisiaj, na wielkim morzu obłąkany,

Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem,

Widziałem lotne w powietrzu bociany

Długim szeregiem.

Żem je znał kiedyś na polskim ugorze,

Smutno mi Boże!

 

Portret wykonała Ewa Janas Photography