emigraniada

Mieszko I – Piast, Wiking, Czech, a może łowca niewolników?

Autor: Andrzej Smoleń Pięć wieków po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, z puszczy i mroków historii wyłoniło się państwo Polskie, lub będąc bardziej ścisłym – państwo Mieszka I. Pojawiło się na arenie dziejów w sposób niezwykły, gdyż obszar dzisiejszej Polski, leżący na samej granicy wpływów rzymskich jest praktycznie nieznany historii starożytnej. Z samego Rzymu znamy daty bitew, nazwiska władców, dowódców, polityków, znamy ich mowy, intrygi, nawet ich cechy fizyczne. Nasz obszar, z […]

29 grudnia, 2024 30

28

Kultura

Alkoholowe dzieje Polski

Autor: Andrzej Smoleń Jerzy Besala to przykład historyka, który udowadnia, że zawód ten nie pozbawia umiejętności pisania w sposób przyciągający i przyjemny dla czytelnika. Nie jest to niestety reguła i często sam tytuł nie zsyła na uczonego nie tyle nawet talentu, co solidnego warsztatu. Przekonałem się o tym niedawno, kupując biografię bohatera historycznego, którego opisany życiorys chciałem mieć na półce. Po mękach dwóch pierwszych rozdziałów mogę przyznać: owszem – biografię […]

24 października, 2024 65 28

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 8 – dlaczego dwujęzyczność dzieci jest ważna? Względy narodowe

Autor: Andrzej Smoleń Poczucie własnej narodowości można budować na wiele sposobów. Każdy z nich jednak, w mniejszym lub większym stopniu, oprzeć się musi na punktach wyróżniających. W przypadku emigracji do krajów zachodniej Europy może nie być to zadanie tak oczywiste, szeroko rozumiana kultura współczesna, powszechność używanych technologii, mody itp. dość skutecznie rozmywa granice. Na pierwszy rzut oka, ale najczęściej też i na drugi, i na trzeci, nie da się jednoznacznie […]

2 czerwca, 2024 76

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 7 – dlaczego dwujęzyczność dzieci jest ważna? Względy praktyczne

Autor: Andrzej Smoleń Opisane w poprzednich częściach zagadnienia przypominają zbiór pułapek pozastawianych przez purystów językowych i ludzi czepialskich z natury, którzy na poprawność używania języka nakładają warstwę snobizmu. Konieczność manewrowania pomiędzy takimi pułapkami, uważne stawianie kroków na grząskim gruncie, może skutecznie zniechęcać do nauki poprawnej polszczyzny. Z pewnością bardzo łatwo doprowadzić sprawę w rejony absurdu, atakować nawet najdrobniejsze błędy z zaciekłością fanatyka i pilnować przestrzegania zasad dla nich samych. Może […]

24 kwietnia, 2024 103

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 6 – kawałek lodu w kształcie topora

Autor: Andrzej Smoleń Podane w poprzednich częściach przykłady pozornie poprawnych tłumaczeń, są niczym nierówny bruk – narażają na potknięcie się i zachwianie równowagi. Ale ta sama nierówność, pozostając przy tej przenośni, prowadzić może do końca bardziej niebezpiecznego, do wywrotki i bolesnego obicia sobie twarzy. O ile na opisane wcześniej błędy można wzruszyć ramionami i przedstawić argument, że „najważniejsze się dogadać”, i nie roztrząsać czy „pan” to mister, sir, czy może you, tak na […]

9 kwietnia, 2024 128

4

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 5 – pułapki tłumaczeń

Autor: Andrzej Smoleń Do tej pory padło kilka przykładów, pokazujących okaleczanie języka polskiego. Zastąpienie, zarówno poprawne, jak i błędne polskiego słowa zapożyczaniem z angielskiego da się w dość łatwy sposób zidentyfikować. Podobnie sprawa ma się z pożyczonym idiomem, lub koślawą składnią. Wszystkie te przykłady łączy jedno zjawisko, które w skrócie sprowadzić można do błędnych tłumaczeń. Słaba umiejętność jednego języka połączona ze słabą znajomością kolejnego, nie oznacza, że suma tej niewiedzy […]

1 kwietnia, 2024 94 4

2 36

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 4 – o językach wypartych

Autor: Andrzej Smoleń Przestroga zawarta w zakończeniu poprzedniej części nie została rzucona bezmyślnie na wiatr. Języki nie są wieczne i historia dostarcza nam wielu, potwierdzających to stwierdzenie dowodów. Duża część języków przepadła, gdy wymierały ludy, które się nimi posługiwały. To zagrożenie, w odpowiedniej skali czasowej dotyczy i nas, ale obecnie groźniejsze jest rugowanie języka przez silniejszą kulturę. Ta część świata, w której położone jest państwo polskie, zapewnia wystarczającą ilość przykładów, […]

23 marca, 2024 100 36 2

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 2 – język emigracyjny, staropolski

Autor: Andrzej Smoleń Henryk Sienkiewicz oparł fabułę noweli „Latarnik” na prawdziwych wydarzeniach. Istniał pierwowzór postaci latarnika, polski emigrant, który podobnie jak jego literacki odpowiednik, stęskniony za ojczystą mową, zaczytał się w polskiej książce, zapomniał o bożym świecie i swoich obowiązkach. Piękny to przykład, zarówno w „oryginale”, jak i w Sienkiewiczowskiej opowieści, emocjonalnej więzi łączącej język z szerszym pojęciem ojczyzny. Mniej znane, ale nie mniej ciekawe, jest też opowiadanie „Wspomnienia z […]

7 marca, 2024 98

Kultura

O języku polskim na emigracji – część 1 – język „żywy” i zapożyczenia

Autor: Andrzej Smoleń Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai. Ten niepozorny zlepek liter to równocześnie jeden z najważniejszych zabytków polskiej kultury. Jest to pierwsze zapisane zdanie w naszym ojczystym języku. Umieszczono je w księdze henrykowskiej opactwa Cystersów, spisanej w XIII wieku. W transkrypcji zapisać to zdanie można dziś w sposób następujący: „Daj, ać ja pobruszę, a ty pocziwaj”, co tłumaczy się na język współczesny jako: „Daj, niech ja pomiele, a […]

1 marca, 2024 105